BENikisi de Vladimir Putin’in Ukrayna’yı işgalinden birkaç yıl sonra, Rus ekonomisi felaket kehanetlerine defalarca meydan okudu. Yaygın olarak 2022 baharında gerçekleşeceği tahmin edilen mali çöküş hiçbir zaman gerçekleşmedi. Ekonomi durgunluğa girdi, ancak bu beklenenden daha az şiddetli oldu ve uzun sürmedi. Enflasyon son zamanların en büyük korkusu oldu. Geçen yıl fiyatlar hızla arttı; ekonomistler kontrolden çıkabileceklerini düşünüyorlardı. Sayın Putin bile endişeliydi. Şubat ayında yetkilileri artan fiyatlara “özellikle dikkat etmeye” çağırdı.
Ancak Rus ekonomisi bir kez daha kötümserlerin yanıldığını kanıtlıyor gibi görünüyor. 13 Mart’ta yayınlanacak verilerin, fiyatların geçen yılın sonundaki %1,1’e kıyasla Şubat ayında aylık %0,6 arttığını göstermesi bekleniyor. Yıllık bazda enflasyon muhtemelen artık artmıyor; Kasım ayında %7,5’e ulaştı (bkz. Grafik 1). Pek çok tahminci, oranın çok geçmeden sadece %4’e düşmesini bekliyor ve hane halkının gelecekteki enflasyon beklentileri yataylaştı. 15 Mart’ta başlayacak olan Rusya başkanlık seçimlerinin sonucu kaçınılmazdır. Rekabet olsaydı bu rakamların Sayın Putin’e hiçbir zararı olmazdı.
Rusya’da enflasyon, Kovid-19 salgını sırasında uygulanandan daha büyük bir mali savurganlık nedeniyle geçen yıl arttı. Sayın Putin, Ukrayna işgalini ikiye katlarken, ulaşım teçhizatı ve silahlardan askerlerin maaşlarına kadar her şeye yönelik harcamaları artırdı. Toplam kamu harcamaları reel olarak %8 arttı. Mal ve hizmetlere olan talebin ekonominin bunları tedarik etme kabiliyetini aşması, satıcıların fiyatları artırmasına neden oldu. Özellikle yüzbinlerce insanın seferber edilmesi ve onbinlercesinin ülkeden kaçması nedeniyle işçi bulmak özellikle zorlaştı. Geçen yılın Ekim ayı itibarıyla nominal ücretler, yılın başındaki %11 seviyesinden yıllık %18 oranında artıyordu. Bu durum sağlık ve konaklama gibi emek yoğun hizmetlerde fiyat enflasyonuna neden oldu.
İyileşmenin kredisini kim alır? Maliye Bakanlığı da gereğini yapıyor. Geçtiğimiz yıl yetkililer, ihracatçıları Rus mali sistemine yabancı para yatırmaya zorlayan döviz kuru kontrolleri için başarılı bir şekilde baskı yaptı. Bu yavaşlama muhtemelen son aylarda değer kazanan rubleyi destekleyerek ithalat fiyatlarını düşürdü.
Merkez bankası yetkilileri, maliye bakanlığındaki meslektaşlarının piyasaları kendilerini tehlikeye atarak manipüle eden ekonomik cahiller olduğunu düşünüyor. Temmuz 2023’ten bu yana faiz oranlarını iki katından fazla artıran politikalarının, enflasyonun yavaşlamasından pay alması gerektiğine inanıyorlar ve muhtemelen haklılar. Artan faiz oranları Rusları paralarını harcamak yerine tasarruf hesaplarına yatırmaya teşvik etti. Sıkı para politikası da kredileri sınırladı. Aralık ayında bireysel krediler 2023’ün büyük bölümündeki %2’ye kıyasla aylık %0,6 arttı.
Çok az merkez bankası bu kadar sert davrandı. Ancak Rusya hâlâ enflasyonun ekonomiye zarar vermeden yavaşlayacağı “yumuşak inişe” doğru gidiyor gibi görünüyor. Ekonominin performansı artık işgal öncesi eğilimiyle tutarlı; GSMH geçen yıl reel anlamda %3’ten fazla büyüdü (bkz. Grafik 2). İşsizlik tarihsel olarak düşük düzeyde kalmaya devam ediyor. Ve kurumsal sıkıntıya dair çok az işaret var; Aslında iş yeri kapanma oranı yakın zamanda son sekiz yılın en düşük seviyesine ulaştı. Moskova Menkul Kıymetler Borsası, geçen yıl dokuz halka arzdan bu yıl 20’den fazla halka arz görmeyi umuyor. Ekonomik aktiviteye ilişkin en son “gerçek zamanlı” veriler oldukça güçlü. için fikir birliği tahmini GSYH Bu yılki %1,7’lik büyüme çok karamsar görünüyor.
Rusya’nın ekonomik dayanıklılığı kısmen geçmişteki teşvik tedbirlerinin bir sonucudur. Son yıllarda işletmeler ve hane halkı önemli miktarda likidite biriktirerek yüksek enflasyon karşısında bile harcamaya devam etmelerine ve yüksek borçlanma maliyetleri karşısında temerrüde düşmekten kaçınmalarına olanak tanıdı. Dünyanın diğer yerlerinde olduğu gibi, işgücü talebindeki düşüş, istihdam edilen insan sayısının azalmasından ziyade esas olarak daha az doldurulmamış boş pozisyonla sonuçlandı. İşe alım sitesi HeadHunter’ın rakamları, boş pozisyonların iş arayanlara oranındaki artışın durduğunu gösteriyor. Son aylarda işçi bulmakta zorlanan patronlar, mecbur kalmadıkça onları işten çıkarmaktan çekiniyor.
Yaptırım ihlalleri de ekonomiyi canlandırdı. Merkez bankası yakın tarihli bir raporda, daha önce Batılılara ait olan Rus üretim tesislerinin yeni yönetim altında yeniden açıldığını belirtti. Savaşın başlarında yaptırımlar Rus şirketlerinin girdi almasını zorlaştırdı ve üretimi geciktirdi. Ancak günümüzde şirketler “dost” ülkelerle sürdürülebilir tedarik zincirleri kurmuş durumda. Mal ithalatının yarısından fazlası Çin’den geliyor; bu oran işgalden önce iki katına çıktı.
Yeni ticari ilişkiler kurulurken, Rus ihracatçılar fiyatları artırma cesaretini göstererek gelirlerini ve karlarını desteklediler. Örneğin Rusya’nın Çinli müşterilere sunduğu petrol indirimi, 2022’nin başında yüzde 10’un üzerindeyken bugün yüzde 5 civarına düştü. Ve bu sadece petrol değil. Bay Putin, Çin’e dondurma ihracatındaki patlamayla övünüyor ve geçen hafta “arkadaşım Başkan Xi Jinping’i yaladığını” belirtti.
Her Rus’un bildiği gibi enflasyon hiçbir zaman gerçek anlamda yenilgiye uğratılamaz. Merkez bankası yetkilileri enflasyon beklentilerinin çok yüksek kalmasından endişe etmeye devam ediyor. En büyük endişe, düşen petrol fiyatları, yeni sert yaptırımlar ya da Çin’in Putin’i destekleme konusundaki ilgisini kaybetmesi nedeniyle rublenin değer kaybetmesi. Bunlar ciddi kaygılardır. Bununla birlikte, dünyanın dışlanmış ekonomisi yeniden yoluna giriyor. ■
